Przedszkolak

chłopiecAgresja u dzieci jest zjawiskiem niezwykle często występującym zarówno w przedszkolu jak i w szkole. Nie dziwi więc fakt, że tematyka ta jest przedmiotem rozważań wielu pedagogów i psychologów, które swoje odzwierciedlenie znajdują w licznych opracowaniach i publikacjach.

 

 

Wśród nich na szczególną uwagę zasługują m.in. książka autorstwa J. Danilewskiej – Agresja u dzieci – szkoła porozumienia (Warszawa 2002), czy też Z. Skornego – Psychologiczna analiza agresywnego zachowania się, (Warszawa 1968). To zaledwie dwa przykłady z całej gamy dostępnych opracowań poświęconych zagadnieniu agresji wśród dzieci wieku przedszkolnego i pierwszych lat szkoły podstawowej.

 

Czym w takim razie jest agresja? Jak pisze J. Danilewska  większość psychologów przez agresję rozumie każde zamierzone działanie – w formie otwartej czy symbolicznej – mające na celu wyrządzenie komuś lub czemuś szkody, straty, bólu fizycznego lub cierpienia moralnego.(…)Agresja interpersonalna prowadzi do skrzywdzenia tych osób, na które jest ukierunkowana. Autorka zwraca także uwagę czytelnika na rodzaje agresji: tak więc wyróżniamy agresję bezpośrednią oraz agresję pośrednią. Można też mówić o agresji spontanicznej („gorącej”) oraz instrumentalnej („zimnej”). Do pierwszej z w/w grup zaliczamy, jak sama nazwa wskazuje przede wszystkim agresję fizyczną, „ekstremalną”. Zaś do drugiej z nich zaliczamy agresję słowną, werbalną; może ona przyjąć postać oszczerstw, czy też pomówień. Chociaż nie dochodzi w tym wypadku do bezpośredniego ataku, agresja taka powoduje szkodę lub też przykrość osobie przeciw której jest skierowana.

 

Postępowaniu nauczyciela czy też rodzica wobec dziecka agresywnego nieodłącznie towarzyszą określone metody wychowawcze. Pojawia się więc pytanie: co należy rozumieć pod tym pojęciem?  Metoda jest elementem składowym procesu wychowawczego – a więc sposobem postępowania wychowawcy z wychowankiem w określonej sytuacji wychowawczej. Powinna charakteryzować się stosowaniem określonych, uporządkowanych środków działania, które w konkretnych sytuacjach wychowawczych można powtarzać.

 

M. Łobocki  wychowanie określa jako proces, czyli swoisty rodzaj ludzkiego działania, lub jako wynik czy produkt oddziaływań wychowawczych. Warto zadać sobie w tym miejscu pytanie – jakie metody należy więc zastosować wobec dziecka agresywnego w przedszkolu czy szkole? Należy przy tym pamiętać że na agresję nie ma gotowej recepty. W wielu przypadkach agresja jest spowodowana różnorodnymi czynnikami. Najważniejszym czynnikiem zewnętrznym wpływającym na rozwój agresji u dzieci jest środowisko rodzinne. Zosia może stać się agresywna, kiedy o wszystkim będzie się za nią decydować. Kiedy będzie już zbyt zestresowana, wybuchnie! Ania może stać się agresywna, kiedy nie będzie się jej okazywać szacunku. Nie będzie czuć się szanowana, więc nie będzie miała ochoty niczego ani nikogo szanować. Antek może stać się agresywny, gdy nie będzie znał żadnych norm(…). Janek może stać się agresywny, kiedy inni będą się z niego naśmiewać(…). Nie ma wątpliwości co do wpływu procesów emocjonalnych w rodzinie na rozwój dziecka . Niemal  w każdym przypadku zachowanie agresywne dziecka w wieku przedszkolnym jest sygnałem, że znajduje się ono w sytuacji, w której nie może sobie poradzić. Ponieważ agresja jest wielopłaszczyznowym problemem, różnorodność odpowiednich zachowań jest tutaj ogromna. Istnieje jednak szereg ćwiczeń profilaktycznych, w tym: ćwiczenia na rozpoznawanie uczuć i nazywanie ich, scenki z podziałem na role, ćwiczenia uczące pertraktacji i kompromisu oraz wiele innych, które z powodzeniem mogą zostać wykorzystane w pracy prewencyjnej nauczyciela.

 

Poniżej przedstawiłem kilka z nich :

1. Kiedy jestem wściekły. Grupa siedzi w kole. Dzieci po kolei wypowiadają swoje imię i pokazują co robią, kiedy są wściekłe, przykładowo: Nazywam się Agnieszka. Kiedy jestem wściekła, robię tak: dziewczynka zaciska pięści i tupie.

2. Nadepnąć na odcisk. Dzieci ustawiają się parami, i chwytają się za ręce. Nauczycielka rozkłada pomiędzy dziećmi na podłodze kartkę z bloku – „odcisk”. Każde dziecko próbuje przeciągnąć teraz swojego partnera na drugą stronę, tak aby musiał on nadepnąć na kartkę – „odcisk”. Zabawa ta pozwala rozładować dzieciom negatywne emocje i uczy ich panować nad swoją złością.

3. Piłka nożna w kole. Dzieci tworzą koło i trzymając się za ręce kopią piłkę podając imię dziecka do którego jest skierowana. Nie można puścić rąk. Zabawa integruje grupę.

4. Pomyśl o którymś dziecku. Dzieci siadają w kole na dywanie. Jedno dziecko wyobraża sobie dowolną osobę z grupy i mówi na przykład:

Myślę o dziecku…które bardzo lubi bawić się klockami…, które bawi się z wszystkimi… Pozostałe dzieci próbują odgadnąć, kim jest ta opisywana osoba. Kto zgadnie jako pierwszy, określa następnego uczestnika. Odgadywanie poszczególnych osób ma różny stopień trudności w zależności od tego jak dane dziecko zostało opisane. Zabawa ta ma wiele zalet: pozwala poznać się nawzajem, lepiej rozumieć innych, budować wzajemne zaufanie i przezwyciężać agresywne zachowania.

To zaledwie trzy z całej palety dostępnych zabaw i ćwiczeń dla dzieci, które uczą je rozpoznawać i panować nad swoimi własnymi emocjami, w tym nad agresją.

 

Ponadto, w przypadku wystąpienia agresji wśród uczniów przedszkola, mamy wiele możliwości radzenia sobie z zaistniałą sytuacją. Najprostszym (co nie znaczy, że najskuteczniejszym) sposobem radzenia sobie z agresją wśród dzieci jest karanie za złe zachowanie. Metoda taka ma swoich przeciwników i zwolenników. Pierwsi z nich uważają, że karanie jest postępowaniem nieskutecznym, gdyż utrwala jedynie agresję w dziecku.

 

W szczególności gdy będzie to kara fizyczna, która sama w sobie jest agresją. W ten sposób nie wyciszamy agresji w dziecku – jedynie tłumimy jej oznaki. Z kolei zwolennicy karania za złe zachowanie są zdania, że może być to skuteczna metoda walki z agresją, jeśli zostaną spełnione pewne określone warunki. Przede wszystkim nie należy karać fizycznie, bo jest to wzór zachowania agresywnego. Duże znaczenie ma też częstotliwość karania. Jeśli jest ona zbyt duża, bez jednoczesnego nagradzania dziecka za zachowania pożądane, to metoda taka traci sens wychowawczy i również zaczyna być odbierana jako forma agresji. Dziecko powinno ponosić konsekwencje za swoje złe zachowanie; powinno jednak temu towarzyszyć szukanie przyczyny takiego zachowania. Szczególnie ważna jest współpraca na linii nauczyciel – rodzice oraz objęcie agresywnego dziecka opieką psychologiczną.

 

Pamiętajmy – dzieci nie rodzą się agresywne. Dzieci dopiero później uczą się agresywnych zachowań. Jednak nie znaczy to, że nie można tego zmienić. Bardzo szybko potrafią one zmienić swoje wzorce zachowań z tych agresywnych na pokojowe pod warunkiem, że zaczynają rozumieć dlaczego te pokojowe są lepsze od agresywnych i chcą się zmieniać. Odpowiednio dobrane ćwiczenia i pogadanki przeprowadzane w grupie oraz nieco chęci ze strony nauczyciela i rodziny po pewnym czasie powinny zaowocować przede wszystkim nauczeniem się przez dzieci wielu sposobów pokojowego rozładowywania swojej agresji i rozwiązywania konfliktów.

 

Bibliografia:
1. J. Danilewska, Agresja u dzieci – szkoła porozumienia, Warszawa 2002.
2. J. Grochulska, Agresja u dzieci, Warszawa 1993.
3. M. Kochańska, Agresja w przedszkolu i nie tylko. Część III, [w:] „Bliżej Przedszkola” nr. 4.96, Kraków 2009.
4. M. Łobocki, ABC wychowania, Lublin 2003.
5. M. Szlegel, Agresji stop, [w:] „Bliżej Przedszkola” nr. 7 – 8.70 – 71, Kraków 2007.
6. O. Nowakowska, Agresywne zachowania dzieci, [w:] „Bliżej Przedszkola” nr.9.48, Kraków 2005.
7. Z. Skorny, Psychologiczna analiza agresywnego zachowania się, Warszawa 1968.

Przedszkolak

Dlaczego kupując rowery dziecięce warto stawiać na markowa produkty?

Wraz z nadejściem ciepłych dni zarówno dorośli, jak i dzieci coraz częściej wsiadają na rower. Aktywny tryb życia jest doskonałym sp...

Edukacja przez zabawę. Czym może zaskoczyć Funzeum, czyli nietypowe muzeum łączące świat edukacji, rozrywki i technologii cyfrowych

W tym roku otwarto pierwsze w Polsce Funzeum. Zwiedzanie tego obiektu ma przypominać ekscytującą przygodę, w trakcie której można zdobyć pr...

Zajęcia i warsztaty dla dzieci, czy warto brać w nich udział od najmłodszych lat?

Niektóre przedmioty są łaskawe tylko dla wybranych. Nawet umysły ścisłe potrafią mieć problemy z matematyką w późniejszych latach swojej edukacji. Kl...

Czy przedszkole Twojego dziecka jest już „Czyściochowe”?

Firma Rossmann przygotowała dla przedszkoli w Polsce atrakcyjną akcję „Czyściochowe Przedszkole”. Jej celem jest nauka jak myć ręce, dbać o zę...



.